рдк्рд░рд╢्рдиाрд╡рд▓ी-5.1
1. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рд╕े рдХिрди рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рд╕ंрдмрдж्рдз рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी A.Pрд╣ै рдФрд░ рдХ्рдпों?
(i)рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХे рдмाрдж рдХा рдЯैрдХ्рд╕ी рдХा рдХिрд░ाрдпा, рдЬрдмрдХि рдк्рд░рдердо рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХे рд▓िрдП рдХिрд░ाрдпा 15 рд░ू рд╣ै рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХे рд▓िрдП рдХिрд░ाрдпा 8 рд░ू рд╣ै|
Answer:–
рдк्рд░рдердо рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХे рд▓िрдП рдХिрд░ाрдпा=15 рд░ु
рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдХे рд▓िрдП=8 рд░ू
1 рдХिрдоी, 2 рдХिрдоी, 3 рдХिрдоी, 4 рдХिрдоी….. рдХा рдХिрд░ाрдпा рдХ्рд░рдорд╢ः (15+8)рд░ू,(15+2×8)рд░ू,(15+3×8)рд░ू
рдХिрд░ाрдпा рдХी рд╕ूрдЪी рдиिрдо्рди рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ोрдЧी
15,(15+8),(15+2×8),(15+3×8),(15+4×8)
=15, 23,31,39,47……
рдЬांрдЪ:a2-a1=a3-a2
23-15=31-23
8=8
AP рдоें рд╣ै|
(ii)рдХिрд╕ी рдмेрд▓рди(Cylinder) рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣рд╡ा рдХी рдоाрдд्рд░ा, рдЬрдм рдХि рд╡ाрдпु рдиिрдХाрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рдкंрдк рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмेрд▓рди рдХी рд╢ेрд╖ рд╣рд╡ा рдХा 1/4 рднाрдЧ рдмाрд╣рд░ рдиिрдХाрд▓ рджेрддा рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—
рдоाрдиा, рдмेрд▓рди рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣рд╡ा рдХा рдЖрдпрддрди=V
рд╡ाрдпु рдиिрдХाрд▓рдиे рд╡ाрд▓ा рдкंрдк рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмाрд░ рдмेрд▓рди рдХी рд╢ेрд╖ рд╣рд╡ा рдХा 1/4 рднाрдЧ рдиिрдХाрд▓ рджेрддा рд╣ै|
V, V – V = 3V
4 4
3V – 3V × 1 = 3V – 3V = 9V
4 4 4 4 16 16
= 9V – 9V × 1 = 9V – 9V = 27V
16 16 4 16 64 64
V рдоें рдПрдХ рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдиिрдо्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै:
V, 3V , 9V , 27V ……….
4 16 64
V, ( 3V ), ( 3V )2, ( 3V )3….
4 4 4
a2-a1=a3-a2
3V – V= 3V-4V = -V
4 4 4
9V – 3V = -3V
16 4 16
AP рдоें рдирд╣ीं рд╣ै|
(iii) рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдоीрдЯрд░ рдХी рдЦुрджाрдИ рдХे рдмाрдж, рдПрдХ рдХुрдЖँ рдЦोрджрдиे рдоें рдЖрдИ рд▓ाрдЧрдд, рдЬрдмрдХि рдк्рд░рдердо рдоीрдЯрд░ рдЦुрджाрдИ рдХी рд▓ाрдЧрдд 150 рд░ू рд╣ै рдФрд░ рдмाрдж рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдоीрдЯрд░ рдЦुрджाрдИ рдХी рд▓ाрдЧрдд 50 рд░ू рдмрдв़рддी рд╣ै|
рдЙрдд्рддрд░:—-
рдк्рд░рдердо рдоीрдЯрд░ рдХी рд▓ाрдЧрдд=150
рджूрд╕рд░े рдоीрдЯрд░ рдХी рд▓ाрдЧрдд=150+50=200
рддीрд╕рд░े рдоीрдЯрд░ рдХी рд▓ाрдЧрдд=200+50=250
рдЪौрдеे рдоीрдЯрд░ рдХी рд▓ाрдЧрдд=250+50=300
AP=150, 200, 250,300
рдЬांрдЪ:a2-a1=a3-a2
200-150=250-200
50=50
AP рдоें рд╣ै|
(iv) рдЦाрддे рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ рдХा рдоिрд╢्рд░рдзрди, рдЬрдмрдХि 10000 рд░ू рдХी рд░ाрд╢ि 8℅ рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдХी рджрд░ рд╕े рдЪрдХ्рд░рд╡ृрдж्рдзि рдм्рдпाрдЬ рдкрд░ рдЬрдоा рдХी рдЬाрддी рд╣ै|
ANSWER:—-
рдоूрд▓рдзрди 10000 рд░ु рдЪрдХ्рд░рд╡ृрдж्рдзि рдм्рдпाрдЬ рдХी рджрд░ 8℅ рд╡ाрд░्рд╖िрдХ, рд╕рдордпाрд╡рдзि n=1, 23,4……
рдкрд╣рд▓े рд╡рд░्рд╖ рдХे рдЕंрдд рдоें 10000 рд░ु рдХा 8℅ рд╡ाрд░्рд╖िрдХ рдм्рдпाрдЬ рдХी рджрд░ рд╕े рдоिрд╢्рд░ рдзрди=P(1 + r )n
100
рдоिрд╢्рд░ рдзрди=10000(1+ 8 )
100
рджूрд╕рд░े рд╡рд░्рд╖ рдХा рдоिрд╢्рд░ рдзрди=10000(1+ 8 )2
100
рддीрд╕рд░े рд╡рд░्рд╖ рдХा рдоिрд╢्рд░ рдзрди=1000(1+ 8 )3
100
рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी 10000,10000(1+ 8 )2
100
1000(1+ 8 )3
100
рдпрд╣ाँ рд╣рдо рдкाрддे рд╣ैं рдХि рдк्рд░рдердо рдкрдж 10000 рдоें рдЫोрдб़рдХрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрдкрдиे рд╕े рдаीрдХ рдкрд╣рд▓े рд╡ाрд▓े рдкрдж рдХा(1+ 8 )
100
рд╣ोрддा рдЬाрддा рд╣ै рдЕрд░्рдеाрдд рд╕ंрдХेрдд рд░ूрдк рдоें рдЗрди्рд╣ें рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рдкाрддे рд╣ैं a, a+d, a+d2, a+d3……
a,a+d,a+2d,a+3d……….рдХे рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдирд╣ीं рд╣ै рдЕрддः рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХी рд╕ूрдЪी AP рдирд╣ीं рд╣ै|
2. рджी рд╣ुрдИ рдХे рдк्рд░рдердо рдЪाрд░ рдкрдж рд▓िрдЦिрдП, рдЬрдмрдХि рдк्рд░рдердо рдкрдж a рдФрд░ рд╕ाрд░्рд╡ рдЕंрддрд░ d рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं:
(i)a=10, d=10
Answer:—
a=10
a+d=10+10=20
a+2d=10+2×10=10+20=30
a+3d=10+3×10=10+30=40
a+4d=10+4×10=10+40=50
(ii)a=-2, d=0
Answer:—-
a=-2
a+d=-2+0=-2
a+2d=-2+2×0=-2
a+3d=-2+3×0=-2
a+4d=-2+4×0=-2
(iii)a=-1, d=1/2
Answer:—
a=-1
a+d=-1+ 1 = -1
2 2
a+2d=-1+2× 1 =0
2
a+3d=-1+3× 1 = 1
2 2
(iv) a=-1.25, d=-0.25
Answer:—
a=-1.25
a+d=-1.25-0.25=-1.50
a+2d=-1.25+2×(-0.25)=-1.25-0.50=-1.75
a+3d=-1.25+3×(-0.25)=-1.25-0.75=-2
3. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ A.P. рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдердо рдкрдж рддрдеा рд╕ाрд░्рд╡ рдЕंрддрд░ рд▓िрдЦिрдП:
(i)3, 1,-1, -3…..
Answer:—
a=3 d=1-3=-2
(ii)-5, -1, 3,7…..
Answer:—
a=-5, d=-1+5=4
(iii) 1 , 5 , 9 , 13 ………
3 3 3 3
Answer:—-
a= 1 d= 5 – 1 = 4
3 3 3 3
(iv)0.6, 1.7,2.8,3.9……..
Answer:—-
a=0.6 d=1.7-0.6=1.1
4. рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХौрди-рдХौрди A. P. рд╣ै? рдпрджि рдХोрдИ рд╣ै, рддो рдЗрд╕рдХा рд╕ाрд░्рд╡ рдЕंрддрд░ рдЬ्рдЮाрдд рдХीрдЬिрдП рдФрд░ рдЗрдирдХे рддीрди рдФрд░ рдкрд▓ рд▓िрдЦिрдП:
(i)2, 4,8,16…….
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
4-2=/8-4
2=/4 No
(ii) 2, 5/2, 3, 7/2…..
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
5 -2=3- 5
2 2
5-4 = 6-5
2 2
1 = 1 Yes
2 2
a=2, d= 1
2
a+4d=2+4× 1 =2+2=4
2
a+5d=2+5× 1 = 9
2 2
a+6d=2+6× 1 =2+3=5
2
(iii) -1. 2,-3.2, -5. 2,-7.2……
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
-3.2+1.2=-5.2+3.2
-2.0=-2.0 Yes
a=-1.2, d=-2
a+4d=-1.2+4×(-2)=-1.2-8=-9.2
a+5d=-1.2+5×(-2)=-1.2-10=-11.2
a+6d=-1.2+6×(-2)=-1.2-12=-13.2
(iv) -10, -6, -2, 2…….
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
-6+10=-2+6
4=4 Yes
a=-10 d=4
a+4d=-10+4×4=6
a+5d=-10+5×4=10
a+6d=-10+6×4=14
(v) 3,3+√2, 3+2√2, 3+3√2…..
Answer:—
a2-a1=a3-a2
3+√2-3=3+2√2-3-√2
√2=√2 Yes
a=3 d=√2
a+4d=3+4√2
a+5d=3+5√2
a+6d=3+6√2
(vi) 0.2,0.22,0.222,0.2222……
Answer:—–
a2-a1=a3-a2
0.22-0.2=0.222-0.22
0.02=0.002 No
(vii) 0,-4, -8, -12……
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
-4-0=-8+4
-4=-4 Yes
a+4d=0+4×(-4)=0-16=-16
a+5d=0+5×(-4)=-20
a+6d=0+6×(-4)=-24
(viii) -1 , -1 , -1 , -1
2 2 2 2
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
-1 + 1 = -1 + 1
2 2 2 2
0=0 Yes
a+4d= -1 +4×0= -1
2 2
a+5d= -1 +5×0= -1
2 2
a+6d= -1 +6×0= -1
2 2
(ix) 1,3,9,27…….
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
3-1=9-3
2=/6 No
(x) a, 2a, 3a, 4a……..
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
2a-a=3a-2a
a=a Yes
a+4d=a+4×a=5a
a+5d=a+5×a=6a
a+6d=a+6×a=7a
(xi) a, a2, a3, a4…..
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
a2-a=a3-a2 No
(xii) √2, √8, √18, √52…….
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
√8-√2=√18-√8
2√2-√2=3√2-2√2
√2=√2 Yes
a+4d=√2+4√2=5√2
a+5d=√2+5√2=6√2
a+6d=√2+6√2=7√2
(xiii) √3, √6, √9, √12……
Answer:—
a2-a1=a3-a2
√6-√3=√9-√6 No
(xiv) (1)2, (3)2, (5)2, (7)2……..
Answer:—–
a2-a1=a3-a2
(3)2-(1)2=(5)2-(3)2
9-1=25-9
8=/16 No
(xv) (1)2, (5)2, (7)2, 73……
Answer:—-
a2-a1=a3-a2
(5)2-(1)2=(7)2-(5)2
25-1=49-25
24=24
a+4d=1+4×24=1+96=97
a+5d=1+5×24=1+120=121
a+6d=1+6×24=1+144=145
0 рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ